Microsoft Exchange Server Role Konsolidasyon süreci, Exchange Server’in Sahip olduğu temel Exchange Server Role ve Exchange Services ‘lerin dönüşümü, iyileştirilmesi ve günümüz iş ihtiyaçları için konsolidasyon sürecini kapsamaktadır.
Bu dönüşümler niçin yapıldı, her yeni gelen Exchange server sürümü ile neden dönüşüme gidildi, bunları sizlere paylaşacağız.
1. Microsoft Exchange Server Role and Services
Microsoft Exchange Server Role Konsolidasyon Süreci ‘ni bahsetmeden önce Microsoft Exchange Server ‘in sahip olduğu temel Exchange Server Role ve Services ‘i hatırlayalım.
Microsoft Exchange Server Mimarisi, günümüz iş dünyasının artan taleplerine cevap vermek için sürekli olarak yenilenmiştir.
Microsoft Exchange Server mimarisi toplam 5 Farklı Role Sahiptir ve bunlardan bazıları günümüzde Exchange Services olarak hizmet vermektedir.
- Exchange Server Mailbox Role (Günümüzde kullanılan temel görev)
- Exchange Server Hub Transport Role (Services oldu)
- Exchange Server Client Access Role (Services oldu)
- Exchange Server Edge Role (Günümüzde kullanılan opsiyonel görev)
- Exchange Server Unified Messaging Role (Kullanılmamakta)
Microsoft Exchange Server, günümüz iş ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlanmıştır.Bu iş ihtiyaçları takvim paylaşımı, kişi listesinin saklanması, zaman planı yapılması, web tabanlı dosya paylaşımı gibi birçok özelliği barındıran bir e-posta sistemdir.
Bu ihtiyaçlar günümüz firmalarının temel ihtiyacı iş ihtiyaçları olup bu özellikleri nedeniyle Exchange Server her firma için iş kritik sunucu görevinde çalışmaktadır.
Microsoft Exchange Server 2003 ‘den Exchange Server 2019 ‘da kadar olan bütün sürümleri arasında değişim, dönüşüm çok hızlı bir şekilde gerçekleşti. Bu hızlı dönüşüm günün iş ihtiyaçlarını karşılamak için yapılmış olan dönüşümlerdir.
Microsoft Exchange Server Rolleri her bir sürümde bazen Exchange Server Role olarak yoluna devam etti bazıları da bir Rol altında Exchange Services olarak hizmet vermeye devam etti.
Bazıları da yaşam süresini tamamladı ve bu görevler başka ürünlere devredildi.
Microsoft Exchange Server 2019 ile birlikte tek bir rol kalmıştır ve o da Exchange Server Mailbox Role ‘dir.
Temel Microsoft Exchange Role olan Exchange Server Hub Transport Role ve Exchange Server Client Access Role artık Exchange Server Mailbox Role çatısı altında Services olarak hizmet vermektedir.
Exchange Server Unified Messaging Role artık kullanılmamakta ve Microsoft Edge Role de bir değişim olmamıştır.
Microsoft Exchange Server Role Konsolidasyon Süreci
Exchange Server Architecture 2007
2.Exchange Server Mail Güvenliği
Microsoft Exchange Edge Role, Exchange Server organizasyonuna gelmekte ve gitmekte olan ileterileri denetleyen bir mail gateway çözümüdür.
Exchange Edge Role temel ve zorunlu bir Microsoft Exchange Role ‘ değildir.
Exchange Server öğreniyorum eğitim serimizde SMTP Gateway ve mail ileti güvenliği için çok fazla eğitim içeriği hazırladık.
Bu eğitim içeriklerinde bahsettiğimiz gibi Microsoft Edge Role ‘nin yapmış olduğu işi yapmakta olan bir çok üçüncü taraf firmanın ürünleri bulunmaktadır.
Email Security Gateway
Kimi ürün yerel veri merkezinde hizmet vermekte, kimisi bulut sağlayıcılarında yönetilen hizmet olarak çalışmaktadır.
Pera Bilgi Sistemlerinin Secure Mail Gateway çözümü ve Microsoft Office 365 ‘in Exchange Online Protection çözümü, Edge Role’ nin yapmış olduğu işleri yapan bir smtp gateway güvenlik çözümüdür.
Microsoft Exchange Edge Role ilk çıkmış olduğu Exchange Server 2017 ‘den beri hizmet vermektedir.
Edge Role dönüşüm ve konsolidasyon sürecine girmemiş ama her geçen gün yenilenmiş bir smtp gateway güvenlik çözümüdür.
3. Microsoft Exchange Server Role Dönüşümü
Microsoft Exchange Server dönüşümleri çok hızlı oldu. Bir mimariyi tam manasıyla anlamadan değişime ve dönüşüme şahitlik ettik.
Bu hızlı dönüşümler iş ihtiyaçlarına cevap vermek için yapılmış dönüşümlerdi.
Exchange Server 2007 ‘den Exchange Server 2019 Mimarisine kadar bir çok dönüşüm oldu ve bu çalışmada bu süreçleri inceleyeceğiz.
Microsoft Exchange Server 2003 mimarisi temel e-posta ihtiyacını karşılamak için geliştirilmiş bir e-posta sistemiydi.
O zamanlar da sadece e-posta almak ve göndermek bir çok kurumun iş ihtiyaçlarını karşılamaktaydı.
microsoft instant messaging
Fakat günümüzde anlık mesajlaşma sistemleri hızlı bir şekilde yaygınlaştı. Her yerden erişim ve her zaman erişim beklentileri e-posta sistemlerinin zorunlu bir ihtiyacı oldu ve bu iş ihtiyacı da e-posta sistemlerinin değişmesine neden oldu.
Son 15 sene içinde çok farklı Microsoft Exchange Role ve Exchange Servisleri görmemizin nedeni de sürekli değişen iş ihtiyaçlarıdır.
Exchange Server 2003 mimarisinde Frontend ve Backend mimarileri varken Exchange Server 2007 mimarisinde farklı sunucu rolleri ile tanıştık.
4. Microsoft Exchange Server 2007
Microsoft Exchange Server 2007 ile birlikte bu gün kullanmakta olduğumuz Exchange Server role ve servislerinin ilk adımları atıldı. Temel, Zorunlu görevler ile opsiyonel görevler ayrıldı.
4.1 Exchange Server Zorunlu Role
Exchange Server 2003 zamanın da bulunan Backend Role görevlerini Exchange Server Mailbox Server Role ve Exchange Server Hub Transport Role üstlendi.
Front End Role görevini ise Exchange Server Client Access Role üstlendi.
Bu üç Exchange Role, Exchange Server organizasyonu kurmak için zorunlu, temel Exchange Role ‘ idi. Bunlar olmadan Exchange Server organizasyonu kurulamıyor, erişilemiyor ve ileti gönderip alamıyordu.
Bunlardan bir tanesi çalışmadığı zaman Exchange organizasyonu hizmet veremiyordu.
Bu üç temel rol o gün de bu günde en temel işi yapan Exchange görev sunucularıdır.
Bu üç farklı Exchange Role tek bir Exchange Sunucu üzerinde çalışabildiği gibi kurum büyüklüğüne bağlı olarak birden fazla sunucu üzerinde ayrı-ayrı da çalışabiliyordu.
Exchange Server 2007 / 2010 Role
4.2 Microsoft Exchange Server Edge Role (Opsiyonel)
Exchange Server 2003 zamanında üçüncü taraf SMTP Gateway çözümleri Exchange Server 2007 ile çalışmaya devam etti. Bir değişim olmadı.
Fakat, Exchange Server 2007 zamanında yeni gelen Exchange Server Edge Role artık üçüncü taraf smtp gateway çözümlerinin işini yapmaya başladı.
Exchange Server 2007 ile birlikte istersek üçüncü taraf firmaların smtp gateway çözümlerini kullandık istersek de Microsoft ‘un SMTP Gateway güvenlik çözümü olan Microsoft Edge Role çözümünü kullandık.
Karar bize bırakılmış ve Edge Role seçmeli ve yeni bir görev olmuştu.
4.3 Microsoft Exchange Server Unified Messaging Role (Opsiyonel)
Exchange Server 2007 ile birlikte UM adında yeni bir sunucu görevimiz de oldu. Bu yeni görev ile Exchange Server kuruluş içinde bulunan fiziksel ve sanal santral ile iletişim kurabiliyordu. Bu özellik sayesinde sesli ve görüntülü iletişim başladı ve erişilebilirlik zenginleşti.
Exchange Server Unified Messaging Role ile Microsoft farklı bir pazara daha giriş yapmıştı.
Bu yeni Exchange Server özellikleri Exchange Server 2003 yapısında ihtiyaç duyulmayan hizmetlerdi fakat yenilenen dünyada bu özelliklere de artık ihtiyaç vardı.
Exchange Serve Unified Messaging Role ile sesli ve görüntülü iletişim kuruldu. Bu gün Microsoft Teams ‘in yapmış olduğu bu hizmeti o zamanlar Skype, Link ve OCS ürünleri yapmaktaydı ve Unified Messaging Role de bu sunucularla da birlikte çalışabiliyordu.
Fiziksel ve sanal santral haricinde anlık iletişim için ürün ve çözüm ağı çok fazla genişlemişti.
5. Microsoft Exchange Server 2010
Microsoft Exchange Server 2010 ile birlikte Role tasarımında bir değişim olmadı.
Aynı Exchange Server Role ve özellikleri Exchange Server 2010 ile birlikte çalışmaya devam etti.
Fakat, 2010 ile birlikte iş süreçleri, süreklilik ve disaster recovery çözümlerinde ciddi yenilikler geldi.
Exchange Server DAG mimarisini anlatacağımız çalışmalarda bu süreçleride detaylı olarak paylaştık ve bu konu özelinde kafa karışıklı olmaması için detaylandırmıyorum.
Ama söylemeden de geçmeyeceğim iki önemli özellik vardı.
Bunlardan bir tanesi Exchange Server 2007 zamanında UM Role sadece ama sadece fiziksel sunucu üzerinde çalışabiliyorken Exchange Server 2010 SP2 ile birlikte artık sanal sunucu olarak da çalışabilir oldu.
Ayrıca, Exchange Server 2010, Office 365 bulut alt yapısı ile Office Hibrit alt yapısında çalışabilir olmuştu.
Role seviyesinde olmasa da Exchange Server 2010 ile birlikte bir çok yenilikle tanışmıştık.
6. Microsoft Exchange Server 2013
Microsoft Exchange Server 2007 ile yeni Exchange Server görevleri ile tanışmış ve Exchange Server 2010 ile birlikte tasarım ve kurulum çalışmalarına da hakim olmuştuk.
Bütün taşlar yerine oturdu derken Exchange Server 2013 ile birlikte taşlar tekrardan yer değişmeye başladı.
Microsoft Exchange Server 2007 ile birlikte ayrılan Exchange Server Role ‘leri Exchange Server 2013 ile birlikte tekrar birleşme evresine başladı.
Bunun nedeni neydi peki.
Altı sene önce sahip olduğumuz donanım kaynakları Exchange Server Role ‘ için ihtiyaç duyulan performansı veremiyordu ve dağınık Exchange Server mimarisi o günün şartlarında zorunluydu.
Exchange Server 2013 Role
işlemciler üzerinde yapılan performans artışları ki bu artışlar bir çarpan, iki çarpan olmayıp çok çarpanlı artışlara sahitlik ettik ve Microsoft Exchange Server mimarisinin 64 Bit Platform ile tam uyumlu hale gelmesi sonrasında Microsoft Exchange Server Role ‘lerinin tekrar birleşme evresine şahitlik ettik.
6.1 Exchange Unified Messaging Role
Bu rol Exchange Server 2013 ile birlikte tarih oldu. Hayatımıza girmiş olduğu tarihte de OCS, Lynk ve Skype gibi ürünler bu işi zaten yapıyordu.
Exchange Unified Messaging Role bu sunucularla birlikte çalışabiliyor bunlara da ek olarak fiziksel ve sanal santralle ortak hizmet veriyordu. Exchange Server 2013 ile birlikte bu görev tamamen Office Online Server ‘a devredildi.
Exchange Unified Messaging Role, Exchange Server mimarisinden ayrıldı ve Office Online çatısı altında bir başka ürün grubunun çatısı altında hizmet vermeye başladı. Zaten bu dönemde de bulut santraller gün yüzüne çıkmaya başladı.
Microsoft Teams de işini hakkı ile yapmaya başladı, Skype, OCS ve Lync ürünleri gibi UM Server ‘da artık tarih olmaya başladı.
6.2 Exchange Server Hub Transport Role
Exchange Server 2013 ile birlikte Exchange Server Hub Transport Role ‘de tarih oldu. Bu görev de Exchange Server 2007 ile birlikte hayatımıza girmişti ve Exchange Server 2010 ile kullanmaya devam etmiştik.
Exchange Server Hub Transport Role görevi neydi peki, bunu hatırlayalım.
Mail almamızı ve mail göndermemizi yapan Exchange Server göreviydi. Peki ama bu görev nereye gitti.
Exchange Server Hub Transport Role, Exchange Hub Transport Servisi oldu ve Exchange Server Mailbox Role çatısı altında hizmet vermeye başladı. Bu bilgiyi verdim ek bir bilgi daha vermek istiyorum.
Exchange Server Hub Transport Role ‘nin yaptığı işi zaten Exchange Server 2003 zamanında Backend Server ‘lar yapmaktaydı. Exchange Server ‘in ilk zamanlarında mailbox server üzerinde bir servis olarak çalışan Hub Transport Role yuvasına geri dönüş yaptı.
Şimdi iki tane temel Exchange role kaldı elimizde.
Bir tanesi Exchange Server Mailbox Role ve üzerine çalışan Hub Transport Servisi.
6.3 Exchange Server Client Access Role
Bir diğeri de Client Access Role ve Mailbox Role ‘den bağımsız bir sunucu üzerinde çalışmakta. Kurumun büyüklüğüne ve ihtiyaçlarına bağlı olarak aynı sunucu üzerinde de çalışabilmektedir.
Bu kural değişmedi.
Client Access Rol tarafında Exchange Server 2013 ile birlikte ciddi iyileştirmeler geldi bunları da Exchange Server süreklilik ve disaster recovery çalışmalarında DAG mimarisi ile birlikte detaylı olarak çalışmalarını gerçekleştirdik.
Edge Role ise eskiden olduğu gibi bu iki rol ‘den bağımsız olarak hizmet vermeye devam etmekte.
7. Exchange Server 2016 Role
Microsoft Exchange Server 2016 ile birlikte Role Konsolidasyon süreci tamamlandı ve sadece Exchange Server Mailbox Role olarak çalışmaya başladı. Microsoft Exchange Server 2016 ‘nin sadece Mailbox Role Sahip olması, Exchange Server ‘in kolay kurulmasını sağladı, bakım süreçlerini hızlandırdı ve upgrade ve migration projelerinde kolaylıklar sağladı.
Exchange Server 2016 Role
Microsoft Exchange Server 2016 ile birlikte Role Konsolidasyon süreci tamamlandı ve Exchange Server sadece Mailbox Role olarak çalışmaya başladı.
Microsoft Exchange Server 2016 ‘nin sadece Mailbox Role Sahip olması, Exchange Server ‘in kolay kurulmasını sağladı, bakım süreçlerini hızlandırdı ve upgrade ve migration projelerinde kolaylıklar sağladı.
Fakat, Microsoft Exchange Server 2016 ‘ nın tek bir Role sahip olması ufak işletmeler için sancılı oldu. Exchange Server Client Access Role artık Exchange Server Mailbox Role çatısı altında çalışan bir servisti.
Exchange Server 2013 mimarisinde Client Access Role ve Mailbox Role ayrı sunucular üzerinde çalıştırabilmekte ve High Availability Tasarımını kolaylıkla yapmaktaydık. Exchange Server 2013 üzerinde Exchange Server Client Access Role için Microsoft NLB servisi kullanılırdık, Exchange Server Mailbox Role için de Failover Cluster servisini kullanırdık.
Fakat, bu birleşim sonrası Exchange Server Client Access Role artık Microsoft NLB servisini kullanamaz oldu. Çünkü Windows Failover Cluster servisi ile Microsoft NLB servisi aynı sunucu üzerinde çalışmamaktadır.
Bu dönüşüm, ufak ölçekli kuruluşları sıkıntıya girmesine ve Layer 4 cihaz veya uygulamaların alınmasına neden oldu. Layer 4 Load Balancer çözümünü kullanmayan kuruluşlar da DNS Round Robin özelliği ile yük dengeleme ihtiyaçlarını karşılamaya devam etti.
Bu konu özelinde Exchange Server Load Balancer Tasarımı ve Exchange Server Load Balancer gereksinimi olmak üzere iki farklı konuyu sizlere paylaşmıştım.
Bu eğitim içeriklerini bu konu özelinde izlemenizi tekrardan önereceğim.
8. Exchange Server 2019 ve Sade Yönetim
Exchange Server Hub Transport Role ile Exchange Server Mailbox Role birleşmesi ile Exchange Server 2010 kurulum ve tasarımlarında bir çok yanlış tasarıma imzalar attığımızı farkettik.
Exchange Server 2007 zamanında çok tartışırdık. Birden fazla exchange Sunucusunun olduğu ortamlarda Hangi Rol Hangi rol ile birlikte çalışmalıdır.
Hangisi bir biri ile uyumludur karmaşıklığını yaşadık.
Kimileri Exchange Server Hub Transport Role ile Exchange Server Client Access Role sunucularını aynı sunucu üzerinde barındırdı parantez için de yanlış olmayan ama önerilmeyen bir tasarım dı.
Kimileri de Exchange Server Hub Transport Role ile Exchange Server Mailbox Role sunucularını aynı sunucu üzerinde barındırdı parantez için de olması gerekli olan tasarım da bu idi.
Microsoft her iki tasarımı da kabul etmişti.
Aslında doğru tasarım için Exchange 2003 mimarisine bakmamız da yeterliydi. Backend ve Frontend tasarımları bize doğru tasarımı söylemekteydi.
Exchange Server 2013 ile birlikte, Hub Transport servisinin Mailbox Role çatısı altına girmesiyle bu iki rolün bir-biri ile uyumlu olduğunu da anlamış olduk.
Aslında en büyük yenilik bu karmaşanın ortadan kalkmasıydı.
Exchange Server hizmetinin dağınık, birden fazla Microsoft Exchange Server Role sahip olması daha önceki mimarilerde zorunluydu.
Fakat yeni nesil işlemciler ile birlikte Exchange Server 64 Bit platformuna taşınmış ve ağır iş yüklerini de yapabilir.
Bu dönüşüm, biz bilgi teknolojileri uzmanları için büyük kolaylıklar getirdi.
Exchange Server tasarım süreçleri, Exchange Server kurulum adımları, dağıtım senaryoları ve özellikle bakım süreçleri artık sancısız olmaya başladı.
Exchange Server Organizasyonu içinde düzenli yapmış olduğumuz Microsoft Exchange Server Cumulative Update Paket yükleme işlemleri yada Microsoft Exchange Server Security Update Paket yükleme işlemleri çok daha kolay duruma geldi.
Özet olarak, Exchange Server Konsalidasyon süreci sancılı olsa da bu gün Exchange Server 2019 ile birlikte Iş süreçleri, iş süreklilik hizmetleri, kurulum kolaylığı, bakım hizmetlerinin basitleşmesi ile bir çok kazanım elde ettik.
Bu konular özelinde de ilerleyen bölümlerde kazanmış olduğumuz kazanımları da sizlere aktarmaya devam edeceğiz.
